Prowadzenie pojazdów po uprzednim spożyciu alkoholu jest zjawiskiem, które każdego roku kosztuje życie lub zdrowie tysiące ludzi. Spożycie nawet śladowej dawki alkoholu wpływa negatywnie na poziom koncentracji zachowywanej „za kółkiem”, jak również umiejętność trafnego szacowania odległości czy ryzyka, z jakim wiąże się wykonywanie określonych manewrów. Im większa dawka alkoholu, tym większe skłonności do drogowej brawury, co w połączeniu z obniżonymi zdolnościami motorycznymi, wydaje się być prostym przepisem na tragedię. Mimo, że każdy kierowca uczestniczący w ruchu drogowym po spożyciu alkoholu jest potencjalnym sprawcą ludzkiego nieszczęścia, odpowiedzialność karna sprawców czynów zabronionych związanych z prowadzeniem pojazdów po alkoholu, nie jest jednolita. Czym się różni stan nietrzeźwości od stanu po użyciu alkoholu, i jak obie sytuacje wpływają na odpowiedzialność karną kierowcy? Jakie wykroczenia i przestępstwa związane z jazdą na „podwójnym gazie” wyróżnia polski system karnego? Jak kształtuje się katalog sankcji, z poniesieniem których muszą liczyć się kierowcy, którzy decydują się na kierowanie pojazdem po spożyciu alkoholu? Zapraszam do lektury artykułu.

Jazda po użyciu alkoholu, a jazda w stanie nietrzeźwości – poznaj różnice

Zasiadanie w fotelu kierowcy po spożyciu choćby niewielkiej ilości alkoholu, jest zachowaniem nagannym, które przekłada się na bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia nie tylko samego kierowcy i jego pasażerów, ale także innych, postronnych uczestników ruchu drogowego. Jednakże ustawodawca uznał za zasadne wprowadzenie stopniowalności odpowiedzialności karnej za jazdę pod wpływem alkoholu, w oparciu o wyznaczenie dwóch progów rozumianych jako: „jazda po użyciu alkoholu” oraz „jazda w stanie trzeźwości”. Odpowiedzialność kierowcy znajdującego się w każdym z tych stanów wygląda odmiennie – kluczową różnicę, pozwalającą na trafną kwalifikację prawną danego przypadku, stanowi zawartość alkoholu w organizmie kierowcy.

Ze stanem po użyciu alkoholu mamy do czynienia wówczas, gdy stwierdzone stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2 do 0,5 promila bądź – w przypadku pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu: od 0,1 do 0,25 miligrama alkoholu na 1 decymetr sześcienny wydychanego powietrza.

Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu, stanowi wykroczenie stypizowane w art. 87 kodeksu wykroczeń. Zgodnie z przytoczonym przepisem: kto znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2.500,00 zł. Ponadto, z odpowiedzialną wykroczeniową powinni liczyć się także ci, który pozostając w stanie po użyciu alkoholu decydują się na prowadzenie na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu pojazdu innego niż mechaniczny. Jako przykład takiego pojazdu, można wskazać np. rower, który w świetle prawa, nie wyczerpuje definicji „pojazdu mechanicznego”. Rowerzystom znajdującym się w stanie po użyciu alkoholu grozi kara aresztu albo grzywny nie niższej niż 1.000,00 zł. W obu przypadkach jednak, górna granica grzywny, która może zostać orzeczona – zgodnie z art. 24 §1a Kodeksu Wykroczeń, wynosi 30.000,00 zł.

Areszt albo grzywna, które w świetle Kodeksu Wykroczeń są karami, nie wyczerpują pełnej puli dolegliwości, z jakimi muszą liczyć się uczestnicy ruchu drogowego znajdujący się w stanie po użyciu alkoholu. Art. 87 kodeksu wykroczeń w § 3 oraz § 4 reguluje również kwestie środka karnego, jakim jest orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów w związku z popełnionym czynem.  Okres, na jaki orzekany jest środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów lub pojazdów określonego rodzaju, wynosi od 6 miesięcy do 3 lat. W przypadku popełnienia wykroczenia polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu, zakaz prowadzenia pojazdów orzekany jest obligatoryjnie, co oznacza, że nie ma w takiej sytuacji miejsca dla swobodnej oceny sędziowskiej uzależnionej od wszystkich podmiotowych i przedmiotowych aspektów sprawy. Sąd, podejmując decyzję o ukaraniu sprawcy na podstawie art. 87 § 1, ma obowiązek wydania orzeczenie w przedmiocie nałożenia na sprawcę środka karnego. Nieco odmiennie sytuacja wygląda w przypadku sprawców kierujących pojazdami innymi niż mechaniczne. Wówczas orzeczenie środka karnego polegającego na orzeczeniu zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju, jest fakultatywne. Dowolność sądu orzekającego w tym zakresie, pozwala na odstąpienie od nałożenia na sprawcę środka karnego, jeśli postawa sprawcy wzbudza uzasadnione przekonanie, że dalsze dysponowanie przez niego prawem do kierowania pojazdów, nie będzie wiązała się z zagrożeniem dla bezpieczeństwa publicznego.

Kierowca znajdujący się w stanie po użyciu alkoholu zostanie nadto ukarany punktami karnymi. Po nowelizacji ustawy Prawo o Ruchu Drogowym, w brzmieniu obowiązującym od jesieni 2022 r., dysponujący prawem jazdy sprawcy wykroczenia opisanego w art. 87 kodeksu wykroczeń, grozi zdobycie nawet do 15 punktów karnych.

Prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości

Konsekwencje związane z prowadzeniem pojazdów po spożyciu alkoholu, stają się znacznie bardziej dolegliwe, kiedy badanie zawartości alkoholu we krwi lub w wydychanym powietrzu wykaże, że kierowca nie znajdował się „jedynie” w stanie po użyciu alkoholu, a w stanie nietrzeźwości.

Zgodnie z art. 115 § 16 kodeksu karnego, ze stanem nietrzeźwości mamy do czynienia wówczas gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza stężenie 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartości, a w przypadku pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu przekracza ono 0,25 miligrama alkoholu na 1 decymetr sześcienny wydychanego powietrza albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość. Kwestią budzącą wątpliwości na gruncie zacytowanej definicji kodeksowej, może być sposób interpretacji zwrotu: „prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość”. Praktyka jednak wykazuje jednoznacznie, że zastrzeżenie takie odnosi się do sprawców, którzy spożywali alkohol w na tyle krótkim odstępie przed prowadzenie pojazdu, że ten – np. podczas kontroli drogowej, nie zdążył jeszcze w pełni wniknąć do organizmu. Chodzi zatem o spożycie alkoholu w takiej ilości, które po pełnym zaabsorbowaniu go przez organizm, doprowadzi do przekroczenia ustawowo określonego progu nietrzeźwości.

Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, w przeciwieństwie do prowadzenia pojazdu w stanie po użyciu alkoholu, stanowi przestępstwo, w związku z czym kara za jego popełnienie wymierzana jest na podstawie przepisów Kodeksu Karnego. Pierwszorzędną rolę w tego typu stanach faktycznych pełni art. 178a § 1 Kodeksu Karnego, zgodnie z którym kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym podlega: grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2.

Podobnie jak to się ma w przypadku wykroczenia polegającego na prowadzeniu pojazdu w stanie po użyciu alkoholu, również kierowcy znajdujący się w stanie nietrzeźwości muszą liczyć się z tym, że kara wynikająca z przepisu art. 178a kodeksu karnego, nie stanowi jedynej dolegliwości, z którą będą musieli się zmierzyć w konsekwencji popełnionego czynu. W przypadku popełnienia przestępstwa polegającego na prowadzeniu pojazdów w stanie nietrzeźwości, na sądzie spoczywa obowiązek orzeczenia zakazu kierowania pojazdami mechanicznymi – wszelkimi bądź określonych kategorii. W przypadku skazania na przestępstwo stypizowane w art. 178a kodeksu karnego, sąd orzeknie o odebraniu prawa jazdy na czas nie krótszy niż 3 lata, a który maksymalnie może wynieść aż 15 lat. Co więcej, w przypadku kiedy sprawca zostaje ponownie skazany za przestępstwo prowadzenia pojazdów mechanicznym w stanie nietrzeźwości, zaś wcześniejsze chronologicznie skazanie jeszcze nie uległo zatarciu z mocy, kierowca taki winien liczyć się z zagrożeniem dożywotniego pozbawienia uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Nadto, w przypadku wydania wyroku skazującego, sąd obciąży sprawcę obowiązkiem uiszczenia świadczenia w kwocie od 5.000,00 zł do 60.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej, co – choć mylnie jest identyfikowane z rodzajem kary grzywny, to z kodeksowego punktu widzenia, również jest środkiem karnym.

Kierowca otrzymuje także punkty karne — ich ilość jest jednak taka sama jak w przypadku stanu po użyciu alkoholu, to znaczy: maksymalnie 15.

Mimo pełnej sprawności psychofizycznej i dobrego samopoczucia, kontrola drogowa wykazała w moim organizmie alkohol spożywany wczoraj. Czy mogę liczyć na łagodniejsze potraktowanie mojego przypadku?

Wykroczenia i przestępstwa związane z prowadzeniem pojazdów mechanicznych, w sytuacji kiedy zawartość alkoholu w organizmie kierowcy przekracza normy wynikające z ustawy, jest egzekwowana z całą surowością, bowiem szeroko pojęty wymiar sprawiedliwości trafnie wychodzi z założenia, że nietrzeźwy kierowca, to potencjalna katastrofa drogowa.

Należy jednak pozostawać świadomym, że metabolizm każdego z nas jest kwestią indywidualną i pomimo dobrego samopoczucia nazajutrz po spotkaniu towarzyskim ze znajomymi, resztki spożytego alkoholu nadal mogą zalegać w krwiobiegu i rzutować na wynik badania krwi. W tego typu sytuacjach, warto udać się do adwokata celem rozważenia możliwości walki o warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego stanowi szansę dla osób niekaranych za przestępstwa umyślne, których winy i społecznej szkodliwości popełnionego przez nie czynu nie sposób opisać jako: „znacznej”, zarzucany im czyn jest zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, zaś postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a zwłaszcza powróci do przestępstwa (innymi słowy: sprawca przejawia pozytywną prognozę kryminologiczną).

Przykład:

Pan Marcin, w piątkowy wieczór spotkał się z grupą znajomych ze studiów. Podczas spotkania, spożywał alkohol w postaci kilkunastu „shotów” serwowanych w 40-mililitrowych kieliszkach. Spotkanie zakończyło się ok. godz. 1:00 w nocy, po czyn pan Marcin zamówił taksówkę i wrócił do domu. Nazajutrz, około godz. 9:00 dostał telefon z prośbą o zrobienie w pobliskim supermarkecie zakupów dla swoich rodziców. W związku z dobrym samopoczuciem, pełną sprawnością umysłową i ruchową oraz brakiem syndromu dnia poprzedniego, pan Marcin wyruszył w drogę do sklepu, podczas której został zatrzymany do kontroli drogowej. Badanie zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu wykazało: 0,3 miligrama alkoholu na 1 decymetr sześcienny wydychanego powietrza – co zgodnie z art. 116 kodeksu karnego, oznacza stan nietrzeźwości.

Ostatecznie, panu Marcinowi udało się wywalczyć warunkowe umorzenie postępowania karnego. Sąd uwzględnił, że przekroczenie ustawowej granicy dopuszczalnej zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu, nastąpiło w nieznacznym stopniu (tj. o 0,05 mg). Sąd także przesłuchał świadków, z których zeznań wyniknęło, że w dniu popełnienia przestępstwa, sprawca nie przejawiał jakichkolwiek oznak nietrzeźwości. Ponadto, ustalono że prowadzenie pojazdów jest jednym ze źródeł utrzymania pana Marcina, a co więcej – jest jedyną osobą, która może zaopatrywać w niezbędne produkty swoich schorowanych rodziców. W toku postępowania karnego, pan Marcin współpracował z organami ścigania, złożył wewnętrznie spójne i wiarygodne zeznania, przejawiając szacunek do przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Uwzględniając wszystko podmiotowe i przedmiotowe okoliczności czynu, Sąd uznał, że pan Marcin – jako kierowca nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego, zaś jego postawa sugeruje, że ponownie przestępstwa nie popełni. W związku z powyższym, warunkowo umorzył postępowanie karne, wyznaczając mu okres próby wynoszący 2 lata.

Przedstawiony scenariusz stanowi przekonujący argument ku temu, że w razie oskarżenia o prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu, zawsze warto skonsultować się z adwokatem, celem ustalenia wszelkich możliwych dróg działania. Możliwe jest bowiem, że w pozornie beznadziejnej sytuacji, istnieje możliwość wyjścia z opresji obronną ręką – np. wówczas, kiedy badanie na zawartość alkoholu w organizmie zostało przeprowadzone wadliwie, bądź gdy – jak zostało wykazane powyżej, okoliczności dotyczące sprawcy i czynu, nie uzasadniają zastosowania względem niego radykalnej reakcji penalnej.

Podsumowanie

• W kontekście odpowiedzialności karnej za prowadzenie pojazdów po spożyciu alkoholu, należy rozważyć dwa stany, z których każdy wiąże się z innym natężenie reakcji penalnej: stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości.
• Stan po użyciu alkoholu zachodzi wówczas, gdy stwierdzone stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2 do 0,5 promila bądź – w przypadku pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu: od 0,1 do 0,25 miligrama alkoholu na 1 decymetr sześcienny wydychanego powietrza.
• Stan nietrzeźwości ma miejsce, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza stężenie 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartości, a w przypadku pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu przekracza ono 0,25 miligrama alkoholu na 1 decymetr sześcienny wydychanego powietrza albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
• Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu, stanowi wykroczenie stypizowane w art. 87 kodeksu wykroczeń, zagrożone karą aresztu lub grzywny, która może zostać orzeczona w wymiarze od 2.500,00 zł do 30.000,00 zł. Nadto, w przypadku popełnienia wykroczenia polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu, zakaz prowadzenia pojazdów orzekany jest obligatoryjnie, na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
• Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, w przeciwieństwie do prowadzenia pojazdu w stanie po użyciu alkoholu, stanowi przestępstwo, stypizowane w art. 178a § 1 Kodeksu Karnego, zgodnie z którym kto znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym podlega: grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2. Również w tym przypadku, skazanie – oprócz kary, wiąże się także ze środkami karnymi, w szczególności: zakazem prowadzenia pojazdów, na okres od 3 do 15 lat, a w przypadku powrotu do przestępstwa: nawet dożywotnio, oraz uiszczenia świadczenia w kwocie od 5.000,00 zł do 60.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej.
• Zarówno w przypadku prowadzenia pojazdu w stanie po użyciu alkoholu, jak i w stanie nietrzeźwości, kierowca może uzyskać nawet do 15 punktów karnych.
• W razie oskarżenia o prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu, rozważ skonsultowanie swojej sytuacji z adwokatem. Być może okoliczności Twojej sprawy przysparzają podstaw do podjęcia próby warunkowego umorzenia postępowania karnego, a nawet uniewinnienia – kiedy zgromadzony przez Policję materiał dowodowy, a w szczególności: dokumentacja związana z badaniami na zawartość alkoholu w organizmie, jest wadliwa lub niewiarygodna.

Adwokat Anna Uznańska – adwokat z Łodzi, reprezentuję swoich klientów w sprawach karnych od przeszło 10 lat. Jeżeli zostałeś złapany przez policję za jazdę pod wpływem alkoholu zapraszam do kontaktu z Kancelarią. Udzielamy porad prawnych w tym zakresie jak również zapewniamy kompleksową pomoc prawną od momentu zatrzymania do zakończenia postępowania karnego.