Postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zostało uregulowane w ustawie Prawo upadłościowe. Kiedy orzeka się zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na gruncie prawa upadłościowego? Czy jest to obligatoryjne? Czy po ogłoszeniu upadłości Sąd musi orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej? Kto może złożyć wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej?

Istota zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na gruncie prawa upadłościowego sprowadza się do orzeczenia przez sąd:

• pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz
• zakazu pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia.

Orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej ma odstraszać od zachowań stanowiących naruszenie prawa i zabezpieczać przed lekceważącym stosunkiem do prawnych wymogów prowadzenia działalności gospodarczej. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej ma również na celu wyeliminowanie z obrotu gospodarczego osób, które nie są w stanie podołać podstawowym wymogom prowadzenia działalności gospodarczej i nie umieją dochować należytej staranności w jej prowadzeniu. Orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej ma również, co oczywiste, zabezpieczać innych uczestników obrotu gospodarczego i zapobiegać patologiom sprzyjającym powstaniu przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i działaniu na szkodę wierzycieli.

Na jaki czas może zostać orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej?

Zgodnie z brzmieniem art. 373 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe zakaz prowadzenia działalności gospodarczej może zostać orzeczony przez sąd na okres od 1 roku do 10 lat.

Wobec kogo może zostać orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej?

Odpowiedzialności określonej w przepisach prawa upadłościowego odnośnie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej podlegają:

– osoby, które są zobowiązane do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości;

– osoby fizyczne, wobec których ogłoszono upadłość;

– każda osoba, która po ogłoszeniu upadłości ukrywa, niszczy lub obciąża majątek wchodzący w skład masy upadłości;

– osoba faktycznie zarządzająca przedsiębiorstwem dłużnika, która istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie;

– każda osoba, która po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy;

– upadły (osoba fizyczna, jak również reprezentant osoby prawnej lub innego przedsiębiorcy), który po ogłoszeniu upadłości ukrywał, niszczył lub obciążał majątek wchodzący w skład masy upadłości albo nie wykonał obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu, albo  też w inny sposób utrudniał postępowanie.

Przyczyny orzeczenia zakazu

Sąd – na podstawie art. 373 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe. – może orzec niniejszy zakaz w stosunku do osoby, która ze swojej winy:

• nie złożyła wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie, pomimo że była do tego zobowiązana;
• istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika;
• pomimo obowiązania z mocy ustawy – po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała:
  • majątku,
  • ksiąg rachunkowych,
  • korespondencji,
  • innych dokumentów upadłego;
• jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości;
• jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.

Zgodnie z treścią art. 373 ust. 3 ustawy Prawo Upadłościowe, sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej także wobec osoby, wobec której:

1) już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego;

2) ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wobec osoby fizycznej

Ustawa przewiduje również możliwość orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 373 ustawy Prawo Upadłościowe wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa (art. 374 ust. 1 ustawyPrawo Upadłościowe.).  Przepis ten stosuje się odpowiednio także do osób uprawnionych do reprezentowania przedsiębiorcy będącego osobą prawną albo spółką handlową niemającą osobowości prawnej oraz osób faktycznie zarządzających przedsiębiorstwem dłużnika, o ile pogorszenie jego sytuacji finansowej jest następstwem celowego działania lub rażącego niedbalstwa tych osób (art. 374 ust. 2 Prawo Upadłościowe.).

Kiedy Sąd nie orzeknie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej?

W przypadku wystąpienia przesłanki z art. 373 ust. 1 pkt 1 (niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości pomimo zobowiązania do tego) ustawy Prawo Upadłościowe sąd może oddalić wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, o ile zostaną kumulatywnie spełnione dwie przesłanki:

• został złożony wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego,
• rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli jest nieznaczny.

Każdorazowo przy orzekaniu przez sąd zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z przyczyn wskazanych w art. 373 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe. musi on brać pod uwagę:

• stopień winy,
• skutki podejmowanych działań, w szczególności:

– obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego,

– rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli.

Który sąd orzeka w przedmiocie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej?

Właściwość sądu uregulowana jest w art. 375  ustawy Prawo Upadłościowe. Właściwym do rozpoznania sprawy o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z art. 373 oraz 374 ustawy Prawo Upadłościowe. jest sąd upadłościowy (art. 375 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe.).

Jeżeli natomiast postępowania upadłościowego nie wszczęto, albo oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe – orzeka sąd właściwy do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości (art. 375 ust. 2 Prawo Upadłościowe.)

Kto może wszcząć postępowanie o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej?

Wszczęcie postepowania  i podmioty uprawnione do złożenia wniosku omówione są w art. 376 ustawy Prawo Upadłościowe.

Postępowanie w sprawach, o których mowa w art. 373 i art. 374, wszczyna się wyłącznie na wniosek.  Opłata od wniosku wynosi 100 zł.

Uprawnionymi do jego złożenia są:

• wierzyciel,
• tymczasowy nadzorca sądowy,
• zarządca przymusowy,
• syndyk,
• prokurator,
• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
• Prezes Komisji Nadzoru Finansowego.

Wygaśnięcie w toku postępowania funkcji tymczasowego nadzorcy, zarządcy przymusowego lub syndyka oraz zaspokojenie wierzytelności wierzyciela będącego wnioskodawcą nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania wszczętego na jego wniosek (art. 376 ust. 1 zd. 2 ustawy Prawo Upadłościowe.).W sprawach tych stosuje się przepisy o postepowaniu nieprocesowym (art. 376 ust. 1 zd. 3 Prawo Upadłościowe.). Sąd po przeprowadzeniu rozprawy wydaje postanowienie (art. 376 ust. 2 Prawo Upadłościowe). Od postanowienia sądu II instancji przysługuje skarga kasacyjna (art. 376 ust. 3 Prawo Upadłościowe). W przypadku uprawomocnienia się postanowienia o orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej – obwieszcza się je (art. 376 ust. 5 Prawo Upadłościowe.).

Terminy wstrzymujące orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej (art. 377 Prawo Upadłościowe)

Nie orzeka się niniejszego zakazu z przyczyn wskazanych w:

• art. 373 ust. 1 pkt 1 Prawo Upadłościowe. – niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowo przewidzianym terminie przez osobę zobowiązaną;
• art. 373 ust. 1 pkt 1a Prawo Upadłościowe – istotne przyczynienie się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie osoby faktycznie zarządzającej przedsiębiorstwem dłużnika;
• art. 374 ust. 1 Prawo Upadłościowe. – powstanie niewypłacalności dłużnika (osoby fizycznej) w wyniku jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa,

jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie roku od dnia ogłoszenia upadłości albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a gdy wniosek o ogłoszenie upadłości nie był złożony, w terminie trzech lat od dnia ustania stanu niewypłacalności albo wygaśnięcia obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez daną osobę (art. 377 ust. 1 Prawo Upadłościowe.).

Nie orzeka się również niniejszego zakazu z przyczyn wskazanych w:

• art. 373 ust. 1 pkt 2 Prawo Upadłościowe. – niewydanie lub niewskazanie majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji, innych dokumentów upadłego pomimo obowiązania,
• art. 373 ust. 1 pkt 3 Prawo Upadłościowe – ukrywanie, niszczenie lub obciążanie majątku wchodzącego w skład masy upadłości po ogłoszeniu upadłości przez upadłego,
• art. 373 ust. 1 pkt 4 Prawo Upadłościowe – niewykonanie innych obowiązków ciążących na upadłym z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie,

jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie roku od dnia zakończenia lub umorzenia postępowania upadłościowego (art. 377 ust. 2 Prawo Upadłościowe.).

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na gruncie prawa karnego

Warto wspomnieć, że również Sąd karny może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, ale tylko w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

Warunkiem orzeczenia zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej  jest skazanie za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności oraz obawa, że dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Obie te przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie. Zakaz może zostać orzeczony na okres od roku do lat 15.

Anna Uznańska – adwokat od upadłości z Łodzi, reprezentuję klientów w postępowaniach upadłościowych, w tym przede wszystkim zakresie upadłości konsumenckiej. Jeżeli rozważasz upadłość konsumencką zapraszam na konsultację: 793 707 976.