Nieprawidłowości przy wykonywaniu zabiegów medycznych mogą newralgicznie wpłynąć na sposób życia i codziennego funkcjonowania pacjenta. Skutki błędów medycznych mogą ograniczyć się do czasowego rozstroju zdrowia poszkodowanego, jednak w poważniejszych przypadkach mogą one doprowadzić do oszpecenia, trwałego kalectwa, a nawet jego śmierci. Procesy z błędami medycznymi w roli głównej, nie są procesami łatwymi; zasadniczo wiążą się one z udziałem wielu biegłych różnych dziedzin oraz koniecznością skrupulatnego skompletowania materiału dowodowego, co z kolei przekłada się na czas trwania postępowania. Ostatecznie jednak, decyzja o dochodzeniu swych praw na drodze sądowej niemal zawsze jest decyzją dobrą, która jest w stanie przynajmniej częściowo zrekompensować dolegliwości związane z konsekwencjami błędu medycznego. Czym jest błąd medyczny? Z jakiego rodzaju odpowiedzialnością lekarza lub placówki medycznej, wiąże się jego popełnienie? Jak wygląda proces o odszkodowania za błąd medyczny i jakie zachowania sprawcy szkody uzasadniają przypisanie mu odpowiedzialności? Celem uzyskania odpowiedzi na tak zadane pytania, zapraszam do lektury artykułu.

Błąd medyczny – czym jest?

Pomimo że definicja błędu medycznego, jako określonego skutku niezgodnej ze sztuką lekarską czynności lekarza, która prowadzi do powstania lub pogłębienia rozstroju zdrowia pacjenta, wydawać by się mogła naturalna, a wręcz intuicyjna, przed zagłębieniem się w rozważania dotyczące odpowiedzialności za tego typu błąd, niezbędne jest przedstawienie pojęcia w ujęciu przyjętym w wypowiedziach judykatury. Ustawodawca bowiem, dotychczas nie skonstruował definicji legalnej: „błędu medycznego”, choć próby tego typu były podejmowane (należy w tym miejscu wspomnieć o nieobowiązującym już art. 67a ustawy o Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, zgodnie z którym błędu medycznego można było doszukiwać się w zakażeniu pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, czy uszkodzeniu ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci pacjenta, będących następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną: diagnostyki, leczenia, w tym operacji lub zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego).

W miejscu, w którym ustawodawca nie udziela jednoznacznych odpowiedzi na pytanie: „Czym błąd medyczny jest?”, z pomocą przychodzi dorobek orzeczniczy wypracowany przez ostatnie dziesięciolecia przez sądy. Punktem wyjścia dla następczo rozbudowywanej definicji błędu lekarskiego, jest wiekowe – choć, do dziś aktualne, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r. (sygn. akt: IV CR 39/54), zgodnie z którym błędem w sztuce lekarskiej jest czynność lub zaniechanie lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodne z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym.

Z biegiem czasu i postępującym rozwojem medycyny, który poskutkował możliwością bardziej skrupulatnej weryfikacji błędów medycznych, definicja ta uległa dalszym modyfikacjom. I tak, zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r. (sygn. akt: IV CSK 64/13), które trwale rozszerzyło definicję błędu lekarskiego, przyjęto iż: „Pojęcie „błędu w sztuce lekarskiej” odnosi się nie tylko do błędu terapeutycznego (błędu w leczeniu, w tym błędu operacyjnego), ale również do błędu diagnostycznego (błąd rozpoznania). W wypadku konieczności poprzedzenia zabiegu operacyjnego specjalistycznymi badaniami błąd diagnostyczny może się odnosić do etapu tych badań, a jego konsekwencją może być błędna diagnoza schorzenia prowadząca do błędnej decyzji o zabiegu operacyjnym, lub o zakresie takiego zabiegu”.

Na podstawie dotychczas opracowanego dorobku, stwierdzić należy że z błędem medycznym mamy do czynienia wówczas, kiedy lekarz (ale także pielęgniarka, położna, i inne osoby wykonujące zawody medyczne), wskutek zawinionego postępowania niezgodnego z powszechnie obowiązującym stanem wiedzy medycznej, powoduje powstanie szkody u pacjenta – tzn. że pomiędzy nieprawidłowym z pespektywy nauki działaniem lub zaniechaniem lekarza, a szkodą doznaną przez pacjenta, musi zachodzić związek przyczynowy.

Przykład:

Lekarz poniesie odpowiedzialność w sytuacji, kiedy wskutek nieprawidłowego znieczulenia,, doprowadził do trwałych, negatywnych zmian neurologicznych w organizmie pacjenta. Wówczas uszczerbek na zdrowiu pacjenta, jest ściśle powiązany z błędem lekarza, polegającym na nieprawidłowo przeprowadzonych działaniach anestezjologicznych. Przeciwnie, lekarz stomatolog nie poniesienie odpowiedzialności, jeśli pomimo wadliwie przeprowadzonego ekstrakcji zęba, pacjenta pod szpitalem śmiertelnie potrąci samochód. Brak w tym przypadku związku przyczynowego łączącego zachowanie lekarza z doznaną przez pacjenta szkodą.

Odpowiedzialność za błąd medyczny

Kwestię odpowiedzialności za błąd medyczny można rozpatrywać na gruncie trzech odrębnych płaszczyzn: odpowiedzialności cywilnej, odpowiedzialności karnej oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej lekarza.

Odpowiedzialność cywilna związana z popełnieniem błędu medycznego, podlega ocenie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a w szczególności: dotyczących odpowiedzialności deliktowej w związku z wyrządzeniem szkody (tj. art. 415 k.c.). O możliwości pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności, będzie można mówić dopiero wówczas, kiedy działaniu lub zaniechaniu lekarza, będzie można przypisać winę, zaś efektem tego działania lub zaniechanie, okaże się szkoda pacjenta.

Pamiętaj jednak, że sam fakt dopuszczenia się błędu medycznego przez lekarza, może okazać się niedostateczny dla przypisania mu odpowiedzialności cywilnej uzasadniającej wytoczenie przeciw niemu roszczenia odszkodowawczego. Obarczenie lekarza odpowiedzialnością wymaga także, aby jego działanie lub zaniechanie było zawinione, a zatem aby stanowiło ono następstwo niedochowania przez niego należytej staranności, wymaganej od lekarza w danych okolicznościach.

Na uwagę zasługuje w tym miejscu rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego z 8 grudnia
1970 r. (sygn. akt: II CR 543/70), zgodnie z którym lekarz nie ponosi odpowiedzialności błędne stwierdzenie choroby u osoby zdrowej, w sytuacji gdy rzeczony błąd był usprawiedliwiony występującymi objawami, a zastosowane leczenie, którego niezwłoczne podjęcie w razie rzeczywistej choroby byłoby celowe, nie przyniosło dla tej osoby ujemnych następstw poza przemijającymi dolegliwościami. We wspomnianej sprawie do błędu medycznego oczywiście doszło, do szkody również, pomimo że przybrała postać zaledwie przemijających dolegliwości, jednakże z uwagi na brak winy lekarza, jego odpowiedzialność za popełniony błąd nigdy nie powstała.

Podmiotem odpowiedzialnym za naprawienie szkody wynikłej z błędu medycznego, co do zasady jest lekarz (sprawca), jednak nie jest to zasada bezwzględna. W przypadku lekarzy prowadzących indywidualne placówki medyczne, trudniących się udzielaniem świadczeń zdrowotnych w ramach tych działalności, ich odpowiedzialność jest szeroka, a ponadto rozciąga się także na błędy i szkody medyczne wyrządzone przez personel.

Nieco inaczej będzie kształtowała się kwestia podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, w przypadku kiedy błąd medyczny jest dziełem lekarza działającego w podmiocie leczniczym na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej. W takich przypadkach, odpowiedzialność placówki medycznej wyprzedza osobistą odpowiedzialność lekarza (w przypadku, kiedy lekarz jest pracownikiem placówki), bądź też lekarz oraz placówka będą odpowiadać względem poszkodowanego w sposób solidarny (w przypadku, kiedy lekarz zatrudniony jest w oparciu o tzw. kontrakt). Prawidłowe oznaczenie podmiotu odpowiedzialnego za naprawienie wyrządzonej szkody, jest fundamentem, bez którego skuteczne wyegzekwowanie roszczeń nie będzie możliwe. Jeśli zatem masz wątpliwości co do tego, który podmiot jest obowiązany do naprawienia wyrządzonej Tobie szkody stanowiącej konsekwencję błędu medycznego – niezwłocznie skontaktuj się z adwokatem.

Odpowiedzialność karna lekarza popełniającego błąd medyczny

Obok odpowiedzialności cywilnej, dopuszczenie się błędu medycznego może skutkować także odpowiedzialnością karną po stronie lekarza, w związku z popełnieniem przez sprawcę przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu. Odpowiedzialność karna dochodzi do głosu najczęściej w przypadkach poważnych, kiedy np. dochodzi do śmierci pacjenta lub nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu, jednak nie są to przypadki nieznane praktyce.

Czyny, których przypisanie byłoby teoretycznie możliwe lekarzowi popełniającemu błąd medyczny, zostały opisane w art. 155 kodeksu karnego (tj. nieumyślne spowodowanie śmierci), art. 156-157 kodeksu karnego (tj. wyrządzenie ciężkiego, średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu), art. 157a kodeksu karnego (tj. wyrządzenie szkód prenatalnych), czy też art. 160 kodeksu karnego (tj. przestępstwo narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia). Analiza przytoczonych przepisów nie pozostawia wątpliwości, że w zależności od okoliczności sprawy, lekarzowi wyrządzającemu szkodę w ramach błędu medycznego, może grozić nawet kara pozbawienia wolności.

Odszkodowanie. Jakiej formy naprawienia szkody mogę się domagać?

Szkoda wynikła z błędu medycznego jest szkodą na osobie, a zatem rozważając nad katalogiem możliwych świadczeń rekompensujących jej popełnienie, punkt wyjścia powinien stanowić art. 444 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty, zaś na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Praktyka pokazuje, że ta kategoria kosztów jest bardzo pojemna. Zaliczyć się mogą do niej chociażby koszty zabiegów medycznych, których wdrożenie jest niezbędne do przywrócenia poszkodowanemu stanu zdrowia sprzed chwili popełnienia błędu lekarskiej, koszty leków i środków medycznych, koszty rehabilitacji, sprzętu specjalistycznego oraz wszelkich innych wydatków, których poniesienie nie byłoby potrzebne, gdyby do szkody na osobie spowodowanej błędem medycznym nie doszło.

Poniesienie tych wydatków powinno oczywiście zostać należycie udokumentowane, bowiem w procesie cywilnym, to na poszkodowanym ciążyć będzie powinność wykazania, że koszty zostały poniesione (warto kompletować wszelkie związane z leczeniem paragony, rachunki i faktury), jak również że poniesienie tych kosztów było niezbędne. Z perspektywy praktyki, jak również z uwagi na nieprawidłowość poglądów prezentowanych przez towarzystwa ubezpieczeniowe – często odmawiające wypłaty świadczeń w żądanych przez poszkodowanych kwotach, warto pamiętać, że poszkodowany nie ma obowiązku minimalizowania wydatków czynionych na własne leczenie. Istotne jest jedynie to, aby wydatki te były racjonalne i uzasadnione.

Inną formą rekompensaty, której w określonych przypadkach może domagać się poszkodowany w następstwie popełnienia błędu medycznego, jest renta. Możliwość dochodzenia renty, zgodnie z art. 444 § 2 kodeksu cywilnego, pojawia się w sytuacji częściowej lub całkowitej utraty zdolności do wykonywania pracy zarobkowej przez poszkodowanego albo jeśli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

Poszkodowany przez błąd medyczny zachowuje również prawo dochodzenia zadośćuczynienia, którego pierwszorzędną funkcją jest naprawienie szkody niemajątkowej. Zadośćuczynienie służy naprawieniu szkody, której nie do wyrazić się w pieniądzu; mowa tutaj w szczególności o rekompensacie za krzywdę, rozumianą jako całokształt negatywnych doświadczeń fizycznych i psychicznych (ból, cierpienie, dyskomfort psychiczny związany z doznaniem uszczerbku na zdrowiu).

Im większa krzywda poszkodowanego, tym o wyższą kwotę zadośćuczynienia będzie mógł wystąpić. Jeśli wskutek błędu medycznego poszkodowany poniósł śmierć, prawo do uzyskania zadośćuczynienia przysługiwać będzie jego najbliższym członkom rodziny, w zależności od zażyłości więzi. Co więcej, zgodnie z art. 446² kodeksu cywilnego, zadośćuczynienie dla członków rodziny należne jest również wówczas, gdy konsekwencją błędu lekarskiego, jest ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, skutkujący niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej.

Podsumowanie

• Błędem medycznym uzasadniającym dochodzenie odszkodowania z tytułu jego popełnienia, jest zawinione zachowanie (zarówno działanie, jak i zaniechanie) osoby wykonującej zawód medyczny, które jest niezgodne z powszechnie obowiązującym stanem wiedzy medycznej, a wskutek którego dochodzi do powstanie szkody u pacjenta.
• Co do zasady podmiotem odpowiedzialnym za naprawienie szkody wynikłej z błędu medycznego jest sprawca. Jeśli jednak lekarz, który dopuścił się błędu pozostaje w stosunku pracy, odpowiedzialność ponosi placówka, która go zatrudnia. W przypadku, kiedy lekarza i placówkę medyczną łączy umowa cywilnoprawna (tzw. kontrakt), odpowiedzialność ww. podmiotów jest solidarna.
• Popełnienie błędu medycznego nie wiąże się jedynie z odpowiedzialnością cywilną, lecz może wiązać się także z odpowiedzialnością dyscyplinarną lub nawet karną. Sprawca dopuszczający się błędu medycznego może ponieść odpowiedzialność m.in. za nieumyślne spowodowanie śmierci, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu o różnym nasileniu, czy też na narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.
• Katalog świadczeń przysługujących poszkodowanemu w następstwie popełnienia błędu medycznego jest szeroki, jednak odpowiednia selekcja roszczeń pomiędzy: odszkodowaniem, rentą, czy zadośćuczynieniem, wymaga skrupulatnej analizy sprawy, przy której niezbędna może okazać się pomoc adwokata.

Dobry prawnik z Łodzi Anna Uznańska – reprezentuję swoich klientów w sprawach o błąd medyczny, zarówno na drodze karnej jak i cywilnej. Jeżeli Ty albo ktoś z Twojej rodziny doświadczył błędu w sztuce lekarskiej i chcesz dochodzić swoich praw przed Sądem skontaktuj się z moją Kancelarią celem omówienia sprawy, ustalenia możliwości działania oraz oceny szans powodzenia.