Temat unikania opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej (DPS) pojawia się w mojej praktyce zawodowej coraz częściej. Nie bez powodu- społeczeństwo starzeje się, a więzi rodzinne ulegają znacznemu poluzowaniu. Wielu osób również po prostu nie stać na to, by uiszczać opłaty za pobyt członków swojej rodziny w Domu Pomocy Społecznej. Na kogo może zostać nałożony obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej? Czy w każdym przypadku trzeba płacić? Czy może da się uniknąć opłaty za pobyt członka rodziny w Domu Pomocy Społecznej? Jakie kryteria trzeba wówczas spełnić? Zapraszam do zapoznania się z moim artykułem.

Opłata za pobyt w Domu Pomocy Społecznej – podstawa prawna. Osoby zobowiązane do uiszczania opłat za pobyt w DPS

Kwestie uiszczania opłat za pobyt w Domu Pomocy Społecznej reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy do wnoszenia opłaty za pobyt zobowiązani są:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zasadniczo zatem to osoba przebywająca  w DPS-ie ma obowiązek wnoszenia opłat za swój pobyt. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1. mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie określonym w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej:
   
   – w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
   – w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
   
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Jeżeli np. małżonek czy dzieci odmówią zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala w drodze decyzji organ gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej.

W przypadku odmowy przez osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2, zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2, oraz niewyrażenia zgody na przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, wysokość ich opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala, w drodze decyzji, organ gminy właściwej dla osoby kierowanej do domu pomocy społecznej, w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatą wnoszoną przez mieszkańca domu i opłatami wnoszonymi przez inne osoby obowiązane, o których mowa w ust. 1 pkt 2 art. 61 ustawy o pomocy społecznej.

Warto zaznaczyć, że wysokość opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej ustala się proporcjonalnie do liczby osób obowiązanych do jej wnoszenia. Ważne jest również to, że w przypadku niewywiązywania się osób obowiązanych do ponoszenia opłat z obowiązku opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej, ustalonego w decyzji lub umowie, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Wydatki gminy podlegają zaś ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Procedura ubiegania się o zwolnienie z opłat za pobyt w DPS

Możliwość zwolnienia z opłaty w Domu Pomocy społecznej uregulowana została w art. 64 ustawy o pomocy społecznej. Aby skorzystać ze zwolnienia z opłat za pobyt w DPS-ie, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku.

Osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli:

1. wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2. występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3. małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;
5. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;
6. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu;
7. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

Osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej.

Nieodzowne jest zaznaczenie, że osoba, która przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu mieszkańca dps-u władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica jest zwalniana z tej opłaty i organ nie ma możliwości odmiennego uznania w tym przedmiocie, wyrok taki jest dla organu wiążący. Warto zatem, w przypadkach skrajnie trudnych, gdzie rodzic w sposób rażący zaniedbuje dziecko zadbać zawczasu o to, by został on pozbawiony władzy rodzicielskiej, aby uniknąć w przyszłości sytuacji, gdzie np. maltretowana przez ojca córka będzie musiała wykazywać w toku postępowania o obowiązku ponoszenia odpłatności za pobyt w DPS rażące naruszenie obowiązków rodzinnych.

Na marginesie można dodać, że zwolnieniu  z opłaty za pobyt w Domu Pomocy Społecznej w całości lub w części  mogą podlegać na wniosek lub z urzędu również Członkowie Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w art. 6 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, oraz działaczy opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych, o których mowa w ustawie z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych.

Warte zaznaczenia jest to, że przy podejmowaniu decyzji o całkowitym albo częściowym zwolnieniu członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej oraz działacza opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowanej z powodów politycznych z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia organ bierze pod uwagę możliwości i sytuację finansową gminy.

Opłata za pobyt w DPS – o czym musisz pamiętać?

• Zasadą jest, że to mieszkaniec DPS ponosi opłaty za swój pobyt.
• Członkowie rodziny i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec DPS ponosi pełną odpłatność. Ich obowiązek powstaje dopiero wtedy, gdy kwota 70% dochodu mieszkańca jest niższa od odpłatności za pobyt w DPS.
• Osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego z opłaty w przypadkach określonych w art. 64 ustawy o pomocy społecznej.
• Osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się z tej opłaty całkowicie, na ich wniosek, jeżeli przedstawią prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tymi osobami i oświadczą, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu.
• Jeżeli otrzymasz decyzję w przedmiocie odpłatności za pobyt w DPS musisz pamiętać, że osobie zobowiązanej przysługuje odwołanie do organu II instancji w terminie 14 dni od otrzymania decyzji. Po niekorzystnym rozpoznaniu odwołania przez organ II instancji przysługuje Ci prawo wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Pamiętaj o tym, że termin na wniesienie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wynosi  30 dni od dnia doręczenia Ci decyzji!

Anna Uznańska, adwokat z Łodzi działający w sprawach dotyczących opłat za pobyt w DPS. Udzielam porad prawnych w sprawach rodzinnych. Reprezentuję w sprawach cywilnych i administracyjnych.  Moja kancelaria mieści się w Łodzi, jednakże reprezentuję klientów w całej Polsce.