We współczesnym, coraz bardziej dynamicznie prosperującym świecie, posiadanie prawa jazdy jest atrybutem niezwykle przydatnym, a na niektórych płaszczyznach – wręcz niezbędnym. Duża elastyczność i niezależność, którą gwarantuje posiadanie własnych czterech kółek, sprawia że nagłe wykluczenie komunikacyjne, związane z utratą prawa jazdy, może wywrócić dotychczasowe życie i sposób funkcjonowania kierowcy do góry nogami. Zatrzymanie lub utrata prawa jazdy najczęściej następuje w konsekwencji popełnienia przez kierowcę czynu rażąco nieodpowiedzialnego, mogącego sprowadzić zagrożenie dla innych uczestników ruchu. Pod tym pojęciem może się kryć zarówno jazda pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, ale również jazda nieostrożna, bądź ze znacznym przekroczeniem dopuszczalnej prędkości, popełniona przez kierowcę w pełni trzeźwego. Utrata prawa jazdy, co do zasady, nie jest jednak definitywna. Jak możesz odzyskać utracone prawo jazdy? Czy pozbawienie uprawnień do kierowania pojazdami, każdorazowo trwa tyle ile orzekł sąd? Z jakimi ograniczeniami powinni liczyć się kierowcy, którzy odzyskują prawo jazdy? Zapraszam do lektury artykułu.

Zatrzymanie prawa jazdy, a zakaz prowadzenia pojazdów – znaj różnicę!

Zatrzymanie prawa jazdy następuje w przypadkach wymienionych w art. 135 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Najczęstszymi przypadkami ściśle rozumianego zatrzymania prawa jazdy, są sytuacje kiedy funkcjonariusz przeprowadzający kontrolę drogową poweźmie uzasadnione podejrzenie, że kierowca znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, albo gdy stwierdzi fakt kierowania pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym. Powyższe scenariusze, nie wyłączają innych sytuacji, w których zatrzymanie prawa jazdy jest możliwe, a które zostały wyczerpująco wyszczególnione w art. 135 ustawy Prawo o ruchu drogowym, jednak w ujęciu praktycznym to właśnie takie przyczyny jak nadmierna prędkość oraz podejrzenie nietrzeźwości wybrzmiewają najbardziej doniośle.
W przypadku faktycznego zatrzymania prawa jazdy, na Policji spoczywa obowiązek przesłania dokumentu prawa jazdy wraz z wnioskiem o jego odebranie do starosty, sądu lub prokuratury. Odpowiedni organ wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy, która jest zaskarżalna. W takim wypadku stosowna informacja ulega wprowadzeniu do Centralnej Ewidencji Kierowców.

Zakaz prowadzenia pojazdów, powszechnie rozumiany jako czasowa „utrata prawa jazdy”, jest środkiem karnym – odmiennie do decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy, która jest sankcją administracyjną. Zastosowanie względem kierowcy tak daleko idącego środka karnego ma w pierwszej kolejności zapewnić bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego (poprzez czasowe wyeliminowanie z ruchu kierowców sprawiających szczególne zagrożenie na drodze), po drugie zaś – ma wpłynąć na samego kierowcę, aby po okresie utraty uprawnień, w przyszłości stosował się do przepisów ruchu drogowego.
Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, w zależności od okoliczności zdarzenia orzekany jest obligatoryjnie (tj. obowiązkowo) lub fakultatywnie (tzn. kwestia orzeczenia lub braku orzeczenia środka karnego, pozostaje zostawiona swobodnemu uznaniu sądu). Z obligatoryjnym orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów, co do zasady powinni liczyć się kierowcy pojazdów, którzy pojazd prowadzili pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających oraz na osoby, które uczestniczyły w wypadku drogowym i nie udzieliły pomocy ofiarom tego wypadku. Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów może, choć nie musi, zostać orzeczony w związku ze spowodowaniem zagrożenia w ruchu drogowym.

Art. 39 w związku z art. 43 kodeksu karnego, przewiduje że zakaz prowadzenia pojazdów jest środkiem karnym, który zasadniczo może zostać orzeczony w latach, na okres od 1 roku do 15 lat. W sytuacjach skrajnych, sąd może orzec dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Stany faktyczne, w których zastosowanie aż tak daleko idącej reakcji karnej jest możliwe, stanowią konsekwencję stwierdzenia, że kierowca sprawia niezwykle wysokie zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego. Dożywotnie pozbawienie uprawnień do prowadzenia pojazdów, sąd obligatoryjnie orzeka w razie skazania kierowcy za sprowadzenie katastrofy komunikacyjnej albo wypadku komunikacyjnego, którego następstwem jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu innej osoby, zaś sprawca znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, bądź też zbiegł z miejsca zdarzenia.

Odzyskanie prawa jazda – czy i kiedy jest możliwe?

Najbardziej oczywistym sposobem zmierzającym do odzyskania utraconego prawa jazdy, jest odczekanie czasu na jaki zakaz prowadzenia pojazdów został orzeczony. Po upływie odpowiedniego terminu, kierowca powinien złożyć wniosek o zwrot prawa jazdy wraz z niezbędną dokumentacją, w szczególności: orzeczeniem lekarskim, orzeczeniem psychologicznym (o ile jest ono wymagane) oraz potwierdzeniami uiszczenia wymaganych opłat. W sytuacji kiedy zakaz prowadzenia pojazdów obowiązywał przez dłużej niż 1 rok, na kierowcy spoczywa obowiązek ponownego przystąpienia do państwowego egzaminu teoretycznego i praktycznego, na prawo jazdy. Dopiero po uzyskaniu pozytywnej oceny z obu części egzaminu, dokument prawa jazdy ponownie zostanie wydany.

Jednak nie w każdym przypadku kierowca pozbawiony uprawnień do kierowania pojazdami musi czekać do końca upływu terminu na jaki został orzeczony środek karny. Art. 182a Kodeksu karnego wykonawczego, stanowi że jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego dożywotnio, który był wykonywany przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, jeżeli postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

Blokada alkoholowa – czym jest i dlaczego odgrywa ważną w rolę w procesie złagodzenia zakazu prowadzenia pojazdów?

Blokada alkoholowa jest mechanizmem służącym złagodzeniu skutków zakazu prowadzenia pojazdów, który był wykonywany przez co najmniej połowę orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego dożywotnio – który był wykonywany przez okres co najmniej 10 lat. Zadaniem blokady alkoholowej jest kontrolowanie i informowanie o potencjalnym stanie nietrzeźwości kierowcy. Z technicznego punktu widzenia, blokada alkoholowa przypomina zamontowany w pojeździe alkomat, w który kierowca musi dmuchnąć, aby umożliwić sobie uruchomienie pojazdu. Jeśli wykonany pomiar wykaże, że kierowca jest trzeźwy, samochód zachowa się jak podczas standardowej procedury uruchamiania pojazdu. W przeciwnych razie: pojazd nie zareaguje na próby uruchomienia – a w niektórych wariantach blokady alkoholowej, zablokuje możliwość wykonania ponownej próby na okres 30 – 60 minut.

Decyzja w przedmiocie złagodzenia orzeczonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów poprzez umożliwienie kierowcy prowadzenia pojazdów wyposażonych w blokadę alkoholową, każdorazowo należy do sądu, który orzekł środek karny. Wydanie przez sąd prawomocnego pozytywnego rozstrzygnięcia w przedmiocie zezwolenia kierowcy objętego zakazem prowadzenia pojazdów, na prowadzenie pojazdów zaopatrzonych w blokadę alkoholową oznacza, że w dalszym okresie zakazu prowadzenia pojazdów wynikającym z wyroku skazany może prowadzić pojazdy wyposażone w blokadę alkoholową.

Warunkiem niezbędnym dla zastosowania komentowanej instytucji, jest uzyskanie przez skazanego pozytywnej prognozy kryminologicznej, co oznacza, że rozpatrując wszelkie aspekty sprawy, sąd musi dojść do przekonania, że prowadzenie pojazdu przez skazanego nie będzie zagrażać bezpieczeństwu w komunikacji. Ocenie sądu podlegać będzie w szczególności postawa, dotychczasowy sposób życia, właściwości i warunki osobiste skazanego oraz jego zachowanie w okresie wykonywania środka karnego. Na podstawie wyżej wymienionych czynników oraz dowodów powołanych na poparcie twierdzeń skazanego, sąd zdecyduje czy istnieją podstawy przemawiające za złagodzeniem zastosowanego względem skazanego środka karnego.
Pamiętaj – koszt blokady alkoholowej, jej montażu oraz instalacji, pokrywa w całości kierowca, którego zakaz dotyczy.

Wniosek o uznanie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów za wykonany

Niezależnie od dobrodziejstwa instytucji złagodzenia środka karnego w drodze zainstalowania blokady alkoholowej, należy pamiętać, że zgodnie z art. 84 kodeksu karnego, skazany dysponuje prawem wystąpienia z wnioskiem do sądu o uznanie środka karnego za wykonany. Warunkiem niezbędnym dla możliwości skorzystania z tej instytucji, jest upływ co najmniej połowy okresu, na który nastąpiło orzeczenie środka karnego, a ponadto: skazany przestrzegał porządku prawnego, zaś wykonywanie środka karnego względem niego trwało przynajmniej przez 1 rok.

Uwzględnienie wniosku skazanego opartego na art. 84 kodeksu karnego, skutkuje zaprzestaniem stosowania względem niego sankcji penalnej – co odróżnia tę instytucję od złagodzenia środka karnego przewidzianego w art. 182a kodeksu karnego wykonawczego, gdzie skazany, pomimo oczywistej ulgi jaką jest ponowne umożliwienie mu prowadzenia pojazdów, musi liczyć się z dolegliwością jaką jest blokada alkoholowa.

Wniosek o uznanie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów za wykonany doznaje jednak pewnych ograniczeń. Na możliwość jego wykorzystania nie mogą liczyć skazani, wobec których orzeczono środek karny w związku z popełnieniem przez nich przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji  w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub takich, którzy zbiegli z miejsca zdarzenia komunikacyjnego. Wymienionym kategoriom skazanym pozostaje wyłącznie możliwość skorzystania z instytucji przewidzianej w art. 182a kodeksu karnego wykonawczego.

Podsumowanie

• Zatrzymanie prawa może nastąpić w trybie: karnym oraz administracyjnym. We wszystkich trybach czynność wykonawcza w postaci zatrzymania prawa jazdy (czy to fizycznego, czy to w systemie elektronicznym) należy do kompetencji Policji, tak merytoryczna decyzja o czasowym lub dożywotnim pozbawieniu prawa do kierowania pojazdów, należy w trybie administracyjnym do starosty (burmistrza, prezydenta miasta), zaś w trybie karnym – do prokuratora i sądu.
• Zakaz prowadzenia pojazdów, jest także środkiem karnym, który może zostać orzeczony w postępowaniu karnym na okres od 1 roku do 15 lat. W szczególnych przypadkach, możliwe jest dożywotnie pozbawienie prawa do prowadzenia pojazdów.
• W zależności od charakteru i okoliczności popełnienia przestępstwa lub wykroczenia drogowego, orzeczenie środka karnego może zostać pozostawione swobodnemu uznaniu sędziowskiemu, jednak w poważnych przypadkach, może być również obligatoryjne, co oznacza, że na sądzie będzie spoczywał obowiązek wydania orzeczenia w przedmiocie środka karnego określonej treści.
• Orzeczenie środka karnego w określonym wymiarze czasu, nie oznacza, że kierowca nie dysponuje możliwością powrotu „za kółko” po krótszym okresie. Art. 182a Kodeksu karnego wykonawczego, stanowi że jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego dożywotnio, który był wykonywany przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, jeżeli postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
• Blokada alkoholowa odpowiada za kontrolę stanu trzeźwości kierowcy. Uniemożliwi ona uruchomienie pojazdu, jeśli stężenie alkoholu w wydychanym przez kierowcę powietrzu, przekroczy dopuszczalny poziom. Decyzja w przedmiocie zezwolenia kierowcy na prowadzenie pojazdów zaopatrzonych w blokadę alkoholową, pomimo nałożonego na niego środka karnego, należy do sądu, który orzekł środek karny. Aby ją uzyskać, kierowca musi przekonać sąd, że przywrócenie mu uprawnień do kierowania pojazdami, nie będzie stanowiło zagrożenia dla bezpieczeństwa powszechnego.
• Skazany, objęty środkiem karnym w postaci zakazu prowadzenia pojazdów, dysponuje prawem wystąpienia z wnioskiem do sądu o uznanie środka karnego za wykonany. Warunkiem niezbędnym dla możliwości skorzystania z tej instytucji, jest upływ co najmniej połowy okresu, na który nastąpiło orzeczenie środka karnego, a ponadto: skazany przestrzegał porządku prawnego, zaś wykonywanie środka karnego względem niego trwało przynajmniej przez 1 rok. Uwaga – możliwość skorzystania z tej instytucji nie przysługuje skazanym, wobec których orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów w związku z popełnieniem przez nich przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub takich, którzy zbiegli z miejsca zdarzenia komunikacyjnego.

Adwokat z Łodzi Anna Uznańska – reprezentuję klientów w sprawach karnych, również na etapie wykonania kary. Jeżeli chcesz złożyć wniosek  o uznanie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów za wykonany zapraszam do kontaktu z kancelarią.