Aby uczestnictwo w ruchu drogowym było bezpieczne, niezbędna jest pełna trzeźwość uczestniczących w nim kierowców. W powszechnym rozumieniu „trzeźwość” interpretuje się zerowy lub minimalny (poniżej ustawowego progu) poziom alkoholu w wydychanym powietrzu lub we krwi. Praktyka pokazuje jednak, że alkohol – mimo że jest używką, której ustawodawca poświęcił najwięcej uwagi podczas formułowania sankcji za prowadzenie pojazdów w stanie niegwarantującym bezpieczeństwa samemu kierowcy i innym uczestnikom ruchu drogowego, nie jest jedyną substancją psychoaktywną, wpływającą na zdolności poznawcze kierowców. Ostatnie dziesięciolecia przyniosły ze sobą wzrost popularności narkotyków i innych środków odurzających niebędących alkoholem, oddziałujących bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy, co w linii prostej przekłada się negatywnie na zachowania osób znajdujących się pod ich wpływem – także za kierownicą. Kierowcy znajdujący się pod wpływem tego typu środków muszą liczyć się z możliwością poniesienia odpowiedzialności karnej, na zasadach podobnych do tych dotyczących kierowców pod wpływem alkoholu. W zależności od stężenia narkotyku w organizmie sprawcy, czyn zabroniony polegający na prowadzeniu pojazdów pod wpływem środka odurzającego, może być kwalifikowany jako wykroczenie lub jako przestępstwo.

Jakie skutki może wywrzeć prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyków?

Narkotyki należą do kategorii substancji psychoaktywnych. Tym, co je odróżnia od alkoholu jest fakt, że w zależności od przyjętej substancji, skutek przez nie wywierany może się różnić. Niezależnie jednak od tego, czy konsekwencją zażycia środka odurzającego jest otępienie, czy przeciwnie – nadmierne pobudzenie, wszystkie te substancje łączy wpływanie na ośrodkowy układ nerwowy człowieka, co bezpośrednio rzutuje w sposób niepożądany na jego zachowania i reakcje.

Część narkotyków powoduje np. zaburzenia koncentracji, zdeformowaną percepcję, czy chociażby stopniowe upośledzenie koordynacji ruchowej, co w oczywisty sposób wpływa na czas reakcji i sposób oceny rzeczywistości, podczas gdy w sytuacji drogowej ułamek sekundy może zadecydować o katastrofie, lub jej braku.

Oprócz senności i obniżenia koncentracji, narkotyki mogą wpłynąć także na zwiększenie poczucia odwagi, konsekwencją czego będzie większa skłonność kierowcy, który je zażył do zachowań agresywnych, ryzykownych decyzji i nadmiernej brawury drogowej. Zachowanie takiego uczestnika ruchu będzie w dużej mierze nieprzewidywalne i niebezpieczne, co również może wywołać szereg negatywnych konsekwencji. Z tego względu, udział kierowcy znajdującego się pod ich wpływem w ruchu drogowym, należy jednoznacznie ocenić jako niedopuszczalny.

Pamiętaj! Wpływ narkotyków na organizm człowieka, w większości przypadków jest dłuższy niż alkoholu. Najpowszechniej spotykane narkotyki i środki odurzającego są wykrywalne w organizmie człowieka, nawet od kilku do kilkunastu dni. Bardziej zaawansowane testy narkotykowe mogą wskazać na obecność substancji odurzającej w ciele człowieka nawet po kilkunastu dniach od ich zażycia. W przypadku alkoholu, w zależności od ilości spożytej substancji, jej obecność w organizmie zostaje zneutralizowana zaledwie w przeciągu kilku, do kilkunastu godzin od chwili spożycia.

Prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyku – wykroczenie, czy przestępstwo?

Jazda pod wpływem narkotyków lub innych środków odurzających, w zależności od okoliczności danego przypadku, może stanowić przestępstwo albo wykroczenie. Pomimo faktu, że w przypadku środków niebędących alkoholem, ustawodawca nie sprecyzował progów uzależniających zakres odpowiedzialności od zawartości danego narkotyku w organizmie (w odniesieniu do alkoholu progi te wynoszą: 0,2 promila oraz 0,5 promila alkoholu we krwi lub 0,1 oraz 0,25 mg alkoholu na dm³ wydychanego powietrza), to odpowiedzialność karna kierowców zasiadających za kółko pod ich wpływem, wciąż będzie ściśle związana ze stężeniem narkotyków w organizmie.

Kodeks wykroczeń, w art. 87 § 1 penalizuje prowadzenie pojazdu „po użyciu środków podobnie działających do alkoholu”. Natomiast w przypadku przestępstwa karalne jest prowadzenie „pod wpływem środka odurzającego”, co wynika z art. 178a § 1 kodeksu karnego.

Wobec braku ustalenia procedur postępowania z kierowcami znajdującymi się pod wpływem narkotyków na poziomie ustawowym, zadaniem organów ścigania jest stwierdzenie obecności oraz stężenia substancji psychoaktywnej w organizmie sprawcy. Następnie, niezbędne jest dokonanie weryfikacji, czy dana substancja w określonym stężeniu wywarła rzeczywisty wpływ na psychomotoryczną sprawność kierowcy podczas prowadzenia pojazdu. Efekt takiego badania, powinien udzielić odpowiedzi na pytanie: czy kierujący znajdował się w stanie po użyciu narkotyków, w stanie pod wpływem narkotyków, czy też w stanie trzeźwości. W pierwszym przypadku, kierowca poniesienie odpowiedzialność za wykroczenie, w drugim – za przestępstwo. Jeśli obecność narkotyków lub innych sytuacji po zażyciu których prowadzenie pojazdu jest niedozwolone nie zostanie stwierdzona – kierowca nie poniesie odpowiedzialności karnej.

Badanie kierowcy pod kątem obecności w organizmie narkotyków lub środków odurzających

Gdy w toku przeprowadzonej kontroli drogowej lub podczas interwencji związanej z zaistniałym zdarzeniem drogowym, funkcjonariusze stwierdzą że zachowanie kierowcy jest na tyle podejrzane, że może on znajdować się pod wpływem narkotyków, zaś badanie alkomatem nie wykaże, że kierowca znajduje się w stanie po użyciu alkoholu – wówczas, możliwe jest poddanie go testowi narkotykowemu, przy użyciu testera służącego do wykrywania obecności środków niedozwolonych w ślinie. Testery pozostające na wyposażeniu funkcjonariuszy Policji działających w terenie, służą jedynie do wykazania obecności narkotyków w organizmie badanego – nie wykażą jednak ich stężenia. W celu ustalenia stężenia środka odurzającego, po uprzednim stwierdzeniu samej jego obecności w organizmie badanego, niezbędne jest przeprowadzenie toksykologicznego badania krwi.

Warto pamiętać, że rola badania toksykologicznego nie ogranicza się wyłącznie do wymiernego określenia stężenia narkotyku w organizmie człowieka. Zadaniem badania jest ustalenie ponadto, czy dana substancja wywarła realny wpływ na funkcjonowanie sprawcy w trakcie prowadzenia pojazdu. Stwierdzenie rzeczywistego wpływu narkotyków na sprawcę następuje w oparciu o wyniki toksykologicznych badań krwi oraz spostrzeżenia dotyczące objawów uzasadniających podejrzenie użycia przez sprawcę narkotyków.

Prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyków lub środków odurzających – sankcje karne

W zależności od tego, czy czyn kierowcy polegający na prowadzeniu pojazdu mechanicznego, został zakwalifikowany jako dokonany „w stanie po użyciu narkotyku lub środka odurzającego” (tj. wykroczenie) lub „pod wpływem narkotyku lub środka odurzającego” (tj. przestępstwo), grożące sankcje karne będą kształtować się odmiennie.

Wykroczenie polegające na jeździe po użyciu narkotyków zagrożone jest karą aresztu albo karą grzywny nie niższą niż 2.500 złotych (maksymalnie: 5.000 złotych). Co więcej, obok kary należy liczyć się również z możliwością orzeczenia względem kierowcy środka karnego polegającego na zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów w stosunku do kierującego po użyciu środka odurzającego, może orzec wyłącznie sąd. Funkcjonariuszom Policji interweniującym w sprawie określonego przypadku, taka kompetencja nie przysługuje.

Sytuacja staje się dodatkowo skomplikowana, kiedy prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyków lub środków odurzających, zostanie ocenione jako przestępstwo – tym bardziej, że od 1 października 2023 r. ustawodawca zaostrzył przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej związanej z przestępstwami przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Na podstawie art. 178a kodeksu karnego, w zależności od okoliczności zdarzenia, kierowca może zostać skazany na karę grzywny, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności do lat 3. Podobnie jak w przypadku wykroczenia, sprawca przestępstwa zostanie objęty środkiem karnym polegającym na czasowym zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, jednak o ile w przypadku sprawców wykroczeń, okres ten wynosił maksymalnie 3 lat, tak w przypadku sprawców przestępstw – okres ten wyniesie co do zasady, co najmniej 3 lata.

W przypadku recydywistów, czyli kierowców, którzy wcześniej byli karani za prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego, ustawodawca przewiduje jeszcze surowszą sankcję penalną. Sprawcy należący do tej kategorii, powinni liczyć się z karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W tym przypadku zakaz prowadzenia pojazdów może być nawet dożywotni.

Najpoważniejsze konsekwencje grożą kierowcom, którzy pozostając pod wpływem narkotyków lub innych środków odurzających spowodują wypadek, doprowadzą do katastrofy w komunikacji lub też wywołają bezpośrednie niebezpieczeństwo takiej katastrofy, bowiem w tego typu przypadkach najniższa możliwa do orzeczenia przez sąd kara, to kara przewidziana za te przestępstwa podwyższona o połowę, względem podstawowych typów przestępstw opisanych w ustawie.

Kierowca, który pod wpływem narkotyków spowoduje wypadek, którego konsekwencją będzie ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć innej osoby, musi liczyć się z karą od 2 lat do 15 lat pozbawienia wolności.

Pamiętaj! Pomimo tego, że obowiązujące w Polsce przepisy karne przewidują surową odpowiedzialność kierowców uczestniczących w ruchu po spożyciu alkoholu, zażyciu narkotyków lub innych środków odurzających, warto rozważyć przedstawienie swojej sprawy adwokatowi, bowiem wciąż może istnieć szansa na warunkowe umorzenie postępowania karnego – w szczególności wówczas, jeśli dotychczasowy sposób życia i funkcjonowania sprawcy przysporzy podstaw dla stwierdzenia, że będzie on prawidłowo funkcjonował w społeczeństwie, bez potrzeby karania go.

Prowadzenie pojazdu pod wpływem narkotyków lub środków odurzających – o czym warto pamiętać?

• Pomimo tego, że ustawodawca regulując kwestię odpowiedzialności karnej związanej z prowadzeniem pojazdów mechanicznych pod wpływem narkotyków, nie wypowiedział się, aż tak wyczerpująco i precyzyjnie, jak w przypadku prowadzenia pojazdów po alkoholu, należy zachować świadomość, że czyn taki może narazić Cię na odpowiedzialność karną – zaś przede wszystkim: może narazić Ciebie, a na także Twoich bliskich na bezpośrednie narażenie życia i zdrowia.
• W zależności od stężenia narkotyku lub innego środka odurzającego w organizmie sprawcy, czyn zabroniony polegający na prowadzeniu pojazdów pod jego wpływem, może być kwalifikowany jako wykroczenie lub jako przestępstwo. Granica między możliwymi kwalifikacjami, nie jest jednak ostra. W każdym razie, będzie ona uzależniona od okoliczności konkretnego zdarzenia oraz wyników badania toksykologicznego.
• Działanie środków odurzających niebędących alkoholem na organizm kierowcy, może być różne. Mogą one zarówno spowodować senność i otępienie, ale także nadpobudliwość i skłonność do brawury na drodze.
• Legalna definicja pojęcia: „środki odurzające” została zawarta w art. 4 pkt 26 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przytoczony przepis odsyła do aktów szczególnych, jednak z praktycznego punktu widzenia podkreślenie wymaga, że nie jest dopuszczalne prowadzenie pojazdów pod wpływem opioidów (w szczególności: kodeiny, morfiny i heroiny), amfetaminy i pochodnych, kokainy, kannabinoidów (prowadzenie pojazdu pod wpływem marihuany, czy THC w jakiejkolwiek innej formie również jest wykluczone), czy  benzodiazepin (które stanowią podstawę znacznej grupy leków uspokajających). Przedstawiona grupa substancji nie jest jednak katalogiem zamkniętym, toteż najrozsądniej powstrzymać się od prowadzenia pojazdu mechanicznego po spożyciu jakiegokolwiek środka oddziałującego na ośrodkowy układ nerwowy.
• W trakcie kontroli drogowej, kierowca może zostać poddany narkotestowi, którego zadaniem jest wykazanie obecności niedozwolonej substancji w ślinie badanego kierowcy. Pozytywny wynik badania, poskutkuje skierowaniem kierowcy na badanie toksykologiczne, którego wynik wskaże stężenie substancji oraz jej realny wpływ na zdolności niezbędne do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym.
• Wykroczenie polegające na jeździe po użyciu narkotyków lub środków odurzających, zagrożone jest karą aresztu albo karą grzywny nie niższą niż 2.500 złotych oraz możliwością zastosowania środka karnego polegającego na zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
• W przypadku skazania za przestępstwo polegające na prowadzeniu pojazdu mechanicznego pod wpływem narkotyków lub środków odurzających, kierowca może zostać skazany na karę grzywny, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności do lat 3. Kierowca zostanie objęty nadto środkiem karnym polegającym na czasowym zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, jednak w przypadku przestępstwa, okres obowiązywania środka karnego wyniesie co najmniej 3 lata.
• Najsurowsza odpowiedzialność karna dotknie sprawców, którzy dopuszczają się prowadzenia pojazdu pod wpływem narkotyków lub środków odurzających w warunkach recydywy, lub znajdując się w stanie po zażyciu tego typu substancji spowodują wypadek, doprowadzą do katastrofy w komunikacji lub też wywołają bezpośrednie niebezpieczeństwo takiej katastrofy.
• W przypadku gdyby zarzut prowadzenia pojazdu pod wpływem substancji niedozwolonej dotknął Ciebie – rozważ poprowadzenie swojej sprawy przez adwokata. Ewentualne zidentyfikowanie nieprawidłowości w toku postępowania dowodowego, w szczególności – w zakresie sporządzonej opinii toksykologicznej, może doprowadzić nawet do uniewinnienia! Ponadto, dotychczasowy nienaganny sposób życia oskarżonego, może stanowić przekonujący argument za warunkowym umorzeniem postępowania karnego.

Adwokat Anna Uznańska – prawnik z Łodzi, z przeszło 10 letnim doświadczeniem zawodowym. Pomagam klientom zatrzymanym za prowadzenie pojazdów pod wpływem narkotyków. Nasza Kancelaria zapewnia reprezentację zarówno w toku postępowania przygotowawczego jak i sądowego, również na etapie postępowania karnego wykonawczego. Jeżeli  zatrzymano Cię za jazdę pod wpływem środka odurzającego zapraszamy do kontaktu z Kancelarią, pomagamy w takich sprawach.